Tercüman ve Tercümanlığın Tarihi Gelişimi

Tercümanlık, aynı dili konuşmayan iki veya daha fazla konuşmacı arasında sözlü veya manuel iletişim kurulmasını içeren bir faaliyettir. Tercüman, mümkün olduğunca sadakatle ve anlam eklemeden, bozmadan, ihmal etmeden veya süslemeden yeteneklerini en iyi şekilde sergiler. Bu yazımızda tercümanlığın tarihi gelişimi ve geçmişten günümüze çevirmenlik konusunu işleyeceğiz.

Tercümanlığın Tarihi Gelişimi, Tarihten Günümüze Çevirmenlik

Çeviri tarihi, uzun süredir bilim adamları ve tarihçiler tarafından tartışılan bir konudur, ancak çevirinin İncil çevirisine dayandırıldığı kabul edilmektedir. İncil’in farklı dillerde yazıldığı ve bu sayede çevirilerinin yapılmış olduğu kabul edilir ve tercümanlık tarihi doğal olarak İncil’e kadar dayandırılmış olur. Tercüme ihtiyacı, duygusal, ticari ya da hayatta kalma amaçları için olsun, insan etkileşiminin en eski günlerinden bu yana belirginleşmiştir. Çeviri hizmetlerine olan talep gelişmeye devam etmiş ve şimdi her zamankinden daha önemli olmuştur. işletmeler pazarlama malzemelerini ve işletme belgelerini çevirmeden uluslararası olarak genişleyememekte veya dış pazarlara girmeyi başaramamaktadırlar.

Çevirinin Erken Tarihi:

“Tercüme” kelimesi, “getirmek veya taşımak” anlamına gelen Latince bir terimden gelmektedir. İlgili bir diğer terim de, Yunanca “konuşmak” anlamına gelen “metaphrasis” kelimesidir ve bundan “kelimesi kelimesine çeviri” anlamına gelen “metaphrase” kelimesi doğmuştur. Bu terimler, tarih boyunca çeviri ile ilgili teorilerin merkezinde olmuştur ve çevirinin çağlar boyunca ne zaman ve nerede kullanıldığı konusunda fikir vermektedir. Sümer şiiri Gılgamış Asya dillerine çevrilmiştir bu sebeple çevirinin Mezopotamya dönemine kadar erken dönemlerde yapıldığı düşünülmektedir. Bu, M.Ö. ikinci bin yıl öncesine kadar uzanır. Eski dönemlere ait diğer çeviriler, Hint belgelerini Çince'ye çeviren Budist rahipler tarafından yapılanları içermektedir. Daha sonraki dönemlerde, Eski Yunanca metinler de Roman şairler tarafından çevrilmiş ve eğlence için gelişmiş edebi eserler yaratmak üzere uyarlanmıştır. Roma'da çeviri hizmetlerinin Çiçero ve Horace tarafından kullanıldığı ve bu kullanımların daha yeni uygulamaların geliştirildiği 17. yüzyıla kadar devam ettiği bilinmektedir.

Arap akademisyenlerin çeviri çalışmaları sayesinde Yunan akademisyenlerinin bilgi ve bulgularının bu kadar geniş bir şekilde geliştirildiği ve anlaşıldığı belirtilmektedir. Yunanlılar fethedildiğinde eserleri, onları çeviren ve kendi bilimsel, eğlence ve felsefi anlayışın kendi versiyonlarını yaratan Arap alimleri tarafından kullanılmıştır. Bu Arapça versiyonlar daha sonra Orta Çağ boyunca, çoğunlukla İspanya genelinde Latince'ye çevrilmiş ve ortaya çıkan çalışmalar, Rönesans akademisyenlerinin temellerini sağlamıştır.

Dini metinlerin ve manevi teorilerin gelişmesiyle birlikte çeviriye duyulan ihtiyaç daha da artmıştır. Din geliştikçe, dini yayma ve inancı teşvik etme arzusu, dini metinlerin birden fazla dilde erişilebilir olması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Tercüme edilmiş ilk dini metinlerden birinin, MÖ 3. YY.da Yunancaya çevrilmiş Eski Ahit olduğu bilinmektedir. Modern uygulamalarımız ve araçlarımız kullanılmadan, bu çeviri metni en az 70 bilim adamı ve akademisyen tarafından Yunanca’ya dikkatli bir şekilde çevrilmiştir. Bu İncil çevirisinin, birçok dilde gelecekteki çevirilerinin temelini oluşturduğu düşünülmektedir.

Din, çeviri gelişiminde böylesine kritik bir rol oynamıştır, kilisenin bile Aziz Jerome'u çevirinin azizi olarak adlandırmıştır. Saint Jerome MS 4. yüzyılda Latin bir İncil yazmıştır. Bu İncil, Roma Katolik Kilisesi tarafından kullanılan baskın metin haline gelmiştir. Protestanlığın tanıtılmasıyla birlikte İncil ve diğer dini metinlerin Avrupa dillerine çevrilmesi ihtiyacı artmıştır. 

Tarih Boyunca Ünlü Tercümanlar;

Çevirmenler tarih boyunca genellikle gizli karakterler olmuşlardır. Çağlar boyunca fikirlerin, bilgilerin ve teorilerin yayılmasına en büyük katkıların yolunu açan isimsiz insanlar olmuşlardır. Bazı durumlarda, tercüman olarak çalışmak inanılmaz derecede tehlikeliydi ve bazıları da çalışmaları nedeniyle hayatlarını kaybetmiştir. William Tyndale 1536'da Hollanda'da İncil'i İngilizceye çevirmeye çalışırken yakalanmış ve idam edilmiştir. 
Tarihte diğer ünlü çevirmenler şunlardır:

M.S. 645'te Çinli keşiş Xuanzang, Hint Budist yazılarının 74 cildini Çince'ye çevirmiştir.

Constance Garnett, Tolstoy, Çehov, Turgenev ve Gogol gibi Rusça klasiklerini 19. yüzyılın sonlarına doğru İngilizceye çeviren bir İngiliz tercümandı.

Gregory Rabassa, 20. yüzyıl boyunca çok sayıda Latince belgeyi İngilizceye çeviren bir Amerikan edebi yazım tercümanıydı.

Modern Çeviri Uygulamaları 

Sanayi Devrimi'nden sonra ekonomi hızla gelişti ve küresel anlamda sanayileşme ve makineleşme hızla artmıştır. Makinelerin hızlı bir şekilde modern hayatta yerini alması ve dünyanın birçok yerine dağılması çevirinin önemini çok daha fazla arttırmıştır. Artık metinlerin ve işle ilgili materyallerin çevrilmesi sıradanlaşmaya başladı. Dış pazarlara olan açılım çeviri için çok daha fazla zaman harcanması gerekliliğini beraberinde getirdi. Günümüz dünyasında internetin ve dijital teknolojinin olması, çeviri sektörünü hem çok daha fazla yaygınlaştırdı ve yeni oluşan terminolojiyi de hayatımıza hızlı bir şekilde sokmuş oldu. Tercümanların lisana olan katkıları gün geçtikçe daha da artmaya devam etmektedir. Artık tercümanlar hem çok hızlı ve hem daha doğru bir şekilde anlık olarak çeviri yapabilmektedirler.

Artık dijital platformdaki uygulamalar bile tam doğrulukta olmasa bile çeviri hizmetleri sunabilmektedir. Ankara Çeviri Bürosu olarak başta İstanbul, İzmir gibi büyük kentlerimiz olmak üzere tüm çeviri hizmetlerini yeminli ve noter tasdikli olarak sunmaktayız.